Business Idea: घासणी (चारा) बनवण्याचा व्यवसाय महाराष्ट्रात एक अत्यंत फायदेशीर उपक्रम ठरू शकतो, विशेषतः ग्रामीण भागात, जिथे पशुधनाची मोठ्या प्रमाणात देखभाल केली जाते. हा व्यवसाय सुरू करून लाखो रुपये कमावण्यासाठी खालील सविस्तर मार्गदर्शन तुम्हाला मदत करू शकते:
1. व्यवसायाची संकल्पना आणि बाजारपेठेचा अभ्यास
- संकल्पना: घासणी म्हणजे जनावरांसाठी चारा. त्यामध्ये हिरवी घासणी, सुकवलेली घासणी (डेहायड्रेटेड) आणि मिश्रित पशुखाद्याचा समावेश असू शकतो.
- बाजारपेठ: पशुपालक, शेतकरी, डेअरी उद्योग, आणि पोल्ट्री यांचा मुख्य ग्राहक असतो.
- बाजारपेठेतील मागणी आणि पुरवठ्याचा अंदाज घ्या.
- स्थानिक शेतकरी, दूध उत्पादक सहकारी संस्था आणि पशुखाद्याच्या विक्रेत्यांशी संपर्क साधा.
2. कच्चा माल आणि यंत्रसामग्री
- कच्चा माल: घासणीसाठी वापरले जाणारे प्रमुख घटक म्हणजे नेपियर घास, मक्का, सोयाबीन गवत, ज्वारी आणि इतर चारा देणारी पिके.
- यंत्रसामग्री:
- चारा कापणी यंत्र (फॉरेज हार्वेस्टर).
- चारा मिक्सर मशीन.
- बॅलर मशीन (बेलिंग साठी).
- साठवण क्षमता आणि वाहतुकीसाठी आवश्यक साधने.
3. व्यवसाय सुरू करण्यासाठी गुंतवणूक आणि खर्च
- प्रारंभिक गुंतवणूक:
- यंत्रसामग्रीची किंमत: ₹5 लाख ते ₹15 लाख पर्यंत असू शकते.
- जमिनीची आवश्यकता: घासणी साठवण्यासाठी गोदाम किंवा मोठा शेड आवश्यक असेल.
- कामगार: यंत्रसामग्रीचे ऑपरेशन, पॅकिंग आणि वितरणासाठी कामगार लागतिल.
- वास्तविक खर्च:
- बियाणे खरेदी, शेतीचा खर्च (जर स्वतःच्या जमिनीवर पिक घेतले तर).
- यंत्रसामग्रीचे देखभाल, ट्रान्सपोर्टेशन खर्च.
- दरमहा धान्य उत्पादन आणि पॅकिंग खर्च.
4. उत्पादन आणि साठवण
- उत्पादनात गुणवत्ता आणि पोषण मूल्य यांचा विशेष विचार करा.
- हायब्रीड नेपियर घास, मक्का यासारख्या पोषणयुक्त पिकांची निवड करा.
- चाऱ्याची योग्य प्रकारे कापणी, सुकवणे आणि साठवणूक करा.
- वर्षभर पुरवठा करण्यासाठी गोदामात घासणी चांगल्या स्थितीत ठेवा.
5. मार्केटिंग आणि विक्री
- विक्री धोरण:
- स्थानिक पातळीवरील शेतकरी, डेअरी फार्म, पशुधन धारक यांच्याशी संपर्क साधा.
- चाऱ्याची जाहिरात सोशल मीडियावर करा, खासकरून शेतकरी आणि पशुपालकांसाठी ऑनलाइन मार्केटप्लेसवर.
- मासिक आणि वार्षिक सबस्क्रिप्शन योजना देऊ शकता.
- आपल्या उत्पादनाचे दर्जेदार प्रमाणीकरण (जसे की ISI, BIS) मिळवून त्याला अधिक प्रतिष्ठा मिळवा.
- किंमत निर्धारण:
- स्थानिक बाजारपेठेतील मागणी आणि पुरवठ्यावर आधारित दर ठरवा.
- प्रतिकिलो किंवा प्रतिबंडल/बॅलेच्या आधारावर विक्री दर ठरवू शकता.
6. सरकारच्या योजना आणि कर्ज उपलब्धता
- विविध सरकारी योजनांअंतर्गत चारा उत्पादनासाठी अनुदान, सबसिडी किंवा कर्ज घेता येऊ शकते.
- महाराष्ट्रातील महाराष्ट्र राज्य कृषी विभाग किंवा महाराष्ट्र पशुपालन विभाग अशा योजनांची माहिती पुरवू शकते.
- प्रधानमंत्री मुद्रा योजना, केसीसी (Kisan Credit Card) यांचा फायदा घेता येईल.
7. नफा आणि वाढ
- सुरुवातीला महिन्याला 1 ते 2 लाख रुपये उत्पन्न मिळू शकते.
- वाढत्या मागणीसह आणि योग्य मार्केटिंग केल्यास हा व्यवसाय 6 ते 12 महिन्यांत विस्तार करता येईल.
- योग्य व्यवस्थापनासह आणि पॅन-डेअरी मार्केटमध्ये प्रवेश मिळाल्यास नफा वाढवणे शक्य आहे.
8. चुनौत्या आणि उपाय
- चुनौती: योग्य हवामान न मिळणे, साठवणुकीची समस्या, पुरवठ्यात अडचणी.
- उपाय: हवामानाच्या बदलांसाठी तंत्रज्ञानाचा वापर करणे, गोदाम व्यवस्थापन उत्तम ठेवणे, ग्राहकांसाठी सेवा सुधारित करणे.
या व्यवसायात चांगल्या नियोजनासह आणि गुणवत्तायुक्त उत्पादनासह तुम्ही महिन्याला लाखो रुपये कमवू शकता.
घासणी बनवण्याचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी काही विशिष्ट प्रकारच्या मशीनची आवश्यकता असते, ज्यामुळे तुम्हाला चारा तयार करण्याच्या सर्व टप्प्यांतून काम करण्यास मदत होते. खाली घासणी तयार करण्यासाठी लागणाऱ्या मशीन आणि त्यांच्या अंदाजे किमतींची माहिती दिली आहे.
1. फॉरेज हार्वेस्टर (Forage Harvester)
- कार्य: हे मशीन घासणीची कापणी करण्यासाठी वापरले जाते. हे घासाची कापणी करते आणि त्याचे छोटे तुकडे करते, ज्यामुळे तो साठवण्यासाठी आणि जनावरांना देण्यासाठी तयार होतो.
- किंमत: ₹3 लाख ते ₹10 लाख (ब्रँड आणि क्षमतेनुसार).
2. बॅलर मशीन (Baler Machine)
- कार्य: घासणीला छोट्या बंडल्स (बॅलेस) मध्ये पॅक करण्यासाठी वापरले जाते. हे बंडल्स सहज वाहतूक आणि साठवण्यासाठी उपयुक्त असतात.
- किंमत: ₹4 लाख ते ₹8 लाख.
3. चारा मिक्सर मशीन (Chaff Cutter cum Grinder/Forage Mixer)
- कार्य: हे मशीन घासणीचे छोटे तुकडे करणे आणि ते एकसमानपणे मिसळण्यासाठी वापरले जाते. जर तुम्ही मिश्रित पशुखाद्य देखील तयार करत असाल, तर हे मशीन उपयुक्त आहे.
- किंमत: ₹50,000 ते ₹2 लाख.
4. ट्रॅक्टर चालित चाफ कटर (Tractor Operated Chaff Cutter)
- कार्य: मोठ्या प्रमाणात घासणी कापण्यासाठी ट्रॅक्टरला जोडलेली चाफ कटर वापरली जाते. हे वेगाने काम पूर्ण करण्यासाठी उपयुक्त आहे.
- किंमत: ₹70,000 ते ₹2 लाख.
5. सिलो बॅग फिलर (Silo Bag Filler)
- कार्य: मोठ्या प्रमाणात तयार झालेली घासणी सिलो बॅग्समध्ये साठवण्यासाठी आणि संरक्षित ठेवण्यासाठी या मशीनचा वापर होतो. यामुळे चारा लांब काळासाठी साठवता येतो.
- किंमत: ₹1.5 लाख ते ₹5 लाख.
6. घासणी दाबणी मशीन (Silage Press Machine)
- कार्य: सिलो बॅगमध्ये दाबून ठेवण्यासाठी या मशीनचा वापर होतो, ज्यामुळे हवा आत जाण्याचा धोका कमी होतो आणि घासणी चांगली राहते.
- किंमत: ₹1 लाख ते ₹3 लाख.
7. घासणी सुकवण्याचे यंत्र (Forage Dryer)
- कार्य: घासणी सुकवण्याचे काम हे यंत्र करते, ज्यामुळे साठवणुकीसाठी आणि दीर्घकाळ टिकवण्यासाठी घासणी सुकवली जाते.
- किंमत: ₹5 लाख ते ₹15 लाख.
8. कंप्रेसर/पॅकिंग मशीन (Compressor/Packing Machine)
- कार्य: घासणीचे पॅकिंग व्यवस्थित करण्यासाठी कंप्रेसर किंवा पॅकिंग मशीनचा वापर केला जातो, जेणेकरून साठवण आणि वाहतूक सुरक्षित राहील.
- किंमत: ₹1 लाख ते ₹4 लाख.
9. वाहतुकीसाठी ट्रॉली आणि लोडर (Tractor Trolley and Loader)
- कार्य: घासणी वाहून नेण्यासाठी ट्रॉली आणि लोडर
घासणी (चारा) बनवण्याचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी काही विशिष्ट सरकारी परवानग्या आणि नियमांची आवश्यकता असते की नाही, हे व्यवसायाच्या स्वरूपावर अवलंबून असते. खाली या संदर्भात सविस्तर माहिती दिली आहे.
1. व्यवसाय नोंदणी आणि परवाना
- व्यवसाय नोंदणी:
- प्रोप्रायटरशिप, पार्टनरशिप किंवा कंपनी नोंदणी: तुम्हाला तुमच्या व्यवसायाची नोंदणी करावी लागेल. जर छोट्या स्तरावर व्यवसाय सुरू करायचा असेल, तर प्रोप्रायटरशिप (स्वतःचा व्यवसाय) म्हणून नोंदणी करणे योग्य असेल. मोठ्या व्यवसायासाठी पार्टनरशिप फर्म, LLP, किंवा प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी नोंदणी केली जाऊ शकते.
- उद्योग आधार नोंदणी (Udyam Registration): सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योगांसाठी (MSME) उद्योग आधार नोंदणी करणे फायदेशीर ठरते. यामुळे सबसिडी, कर्ज आणि इतर फायदे मिळू शकतात.
2. GST नोंदणी (Goods and Services Tax)
- घासणी विक्रीचा व्यवसाय असल्यानं, तुम्हाला GST नोंदणी करणे आवश्यक आहे. जर तुमचा व्यवसाय ₹20 लाखांपेक्षा जास्त उलाढाल करत असेल तर GST अनिवार्य आहे.
- GST नोंदणीमुळे तुम्हाला तुमच्या ग्राहकांना वैध पावत्या देणे आणि इनपुट टॅक्स क्रेडिटचा लाभ मिळवणे शक्य होते.
3. सहकारी सोसायटी/फार्मर्स प्रोड्यूसर कंपनी (FPO) नोंदणी
- जर तुम्ही घासणी बनवण्याचा व्यवसाय शेतकरी सहकारी सोसायटी किंवा शेतकरी उत्पादक कंपनी (FPO) च्या स्वरूपात चालवत असाल, तर या अंतर्गत नोंदणी करावी लागेल. हे सहकारी संघटनेच्या माध्यमातून उत्पादकतेला प्रोत्साहन देते.
4. पर्यावरणीय परवाने (Environmental Clearances)
- जर तुमचा व्यवसाय मोठ्या प्रमाणात असेल आणि त्यासाठी मोठ्या प्रमाणात कृषी अवशेष किंवा इतर सामग्रीचा वापर केला जात असेल, तर तुम्हाला पर्यावरणीय परवाना घ्यावा लागू शकतो.
- घासणी साठवणुकीसाठी आणि प्रक्रिया यंत्रसामग्रीमुळे जर कोणतेही पर्यावरणीय नुकसान होण्याची शक्यता असेल, तर स्थानिक पर्यावरण विभागाकडून परवाना आवश्यक असू शकतो.
5. अन्न सुरक्षा आणि मानके प्राधिकरण (FSSAI) परवाना
- जर तुम्ही घासणीसोबत पशुखाद्य उत्पादन करणार असाल (मिश्रित चारा, संपूर्ण खुराक इ.), तर FSSAI (Food Safety and Standards Authority of India) परवाना आवश्यक असेल. पशुखाद्य उत्पादनासह, तुमच्या उत्पादनाची गुणवत्ता आणि पोषणमूल्ये FSSAI मानकांनुसार असावीत.
- FSSAI परवाना मिळवण्यासाठी तुमच्याकडे उत्पादन प्रक्रिया, स्वच्छता आणि दर्जा मानके असणे आवश्यक आहे.
6. स्थानिक ग्रामपंचायत/नगरपालिकेचा परवाना
- तुमचा व्यवसाय गाव किंवा ग्रामीण भागात सुरू करायचा असल्यास, ग्रामपंचायत किंवा नगरपालिकेचा परवाना घ्यावा लागेल. यामध्ये गोदाम बांधण्यासाठी परवाने आणि शेतातील व्यवसायासाठी आवश्यक इतर मंजुरी मिळवावी लागेल.
7. विजेचा परवाना आणि पाणी वापर अधिकार
- जर तुम्हाला घासणी तयार करण्यासाठी मोठ्या प्रमाणात वीज आणि पाण्याची गरज असेल, तर तुम्हाला स्थानिक वीज मंडळ आणि पाणी पुरवठा विभागाकडून आवश्यक परवानग्या घ्याव्या लागतील.
8. नियम आणि सुरक्षा उपाय
- घासणी बनवण्याचा व्यवसाय कृषी प्रक्रिया उद्योगाच्या अंतर्गत येतो, त्यामुळे तुमच्याकडे यंत्रसामग्री आणि प्रक्रिया योग्यरीत्या चालवण्यासाठी सुरक्षा नियमांचे पालन असणे आवश्यक आहे.
- फायर सेफ्टी परवाना घ्यावा लागतो, कारण गोदामात साठवलेली घासणी ज्वलनशील असू शकते.
9. शासकीय योजना आणि अनुदान
- प्रधानमंत्री सूक्ष्म खाद्य उद्योग उन्नयन योजना किंवा राष्ट्रीय पशुधन मिशन यासारख्या योजनांअंतर्गत घासणी/चारा तयार करण्याच्या व्यवसायासाठी कर्ज आणि अनुदान मिळू शकते.
- महाराष्ट्रामध्ये कृषी उद्योगांसाठी विविध अनुदान योजना उपलब्ध आहेत.
निष्कर्ष:
घासणी बनवण्याचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मुख्यतः नोंदणी, GST, FSSAI, स्थानिक परवाने आणि काही वेळा पर्यावरणीय मंजुरी आवश्यक आहे. व्यवसायाच्या स्वरूपावर आणि प्रमाणावर अवलंबून परवान्यांची गरज ठरते.
महाराष्ट्रात घासणी (चारा) बनवण्याचा व्यवसाय विशेषतः ग्रामीण आणि शेतीप्रधान भागात अधिक प्रसिद्ध आहे, कारण महाराष्ट्रातील बहुतांश जिल्हे शेतीवर आधारित अर्थव्यवस्थेत सहभागी आहेत, आणि पशुपालन हा महत्त्वाचा व्यवसाय आहे. काही विशिष्ट जिल्हे घासणी उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहेत, कारण तिथे मोठ्या प्रमाणात दूध उद्योग, पशुपालन, आणि शेती उद्योग विकसित झाले आहेत.
1. अहमदनगर जिल्हा
- विशेषता: अहमदनगर हा जिल्हा महाराष्ट्रातील सर्वात मोठ्या दूध उत्पादन करणाऱ्या जिल्ह्यांपैकी एक आहे. इथल्या पशुपालकांना चाऱ्याची मोठी गरज असते, म्हणून येथे घासणी उत्पादन व्यवसाय विशेष लोकप्रिय आहे.
- अहमदनगर मध्ये नेपियर ग्रास (पशुपालनासाठी अत्यंत उपयुक्त) मोठ्या प्रमाणात घेतला जातो आणि विक्रीसाठी तयार केला जातो.
- डेअरी उद्योग: जिल्ह्यातील डेअरी फार्म्स आणि सहकारी दूध संघटना यामुळे चाऱ्याची मागणी सातत्याने वाढत आहे.
2. सोलापूर जिल्हा
- विशेषता: सोलापूर जिल्हा हा कोरडवाहू भाग आहे, परंतु तिथे ज्वारी आणि बाजरीसारखी चारा देणारी पिके मोठ्या प्रमाणात घेतली जातात. येथील पशुपालक मुख्यतः घासणी तयार करून विक्री करतात.
- चारा उत्पादनात अग्रणी: सोलापूरात नेपियर ग्रास, मक्का, ज्वारी यांचा वापर करून उच्च दर्जाचा चारा तयार केला जातो. इथल्या चाऱ्याचा वापर शेजारील जिल्ह्यात आणि इतर राज्यांमध्ये केला जातो.
3. नाशिक जिल्हा
- विशेषता: नाशिक हा द्राक्षांसाठी प्रसिद्ध असलेला जिल्हा आहे, पण इथे दूध व्यवसाय आणि पशुपालनाचा प्रचंड विकास झाल्यामुळे चाऱ्याची मोठी मागणी आहे.
- चारा उत्पादन: नाशिकमध्ये मुख्यतः हिरव्या घासाची (Green Fodder) मोठ्या प्रमाणात शेती केली जाते. येथे शेणगाव, नेपियर घास, आणि मक्का या घासणीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या पिकांचा मोठ्या प्रमाणात उत्पादन घेतले जाते.
4. पुणे जिल्हा
- विशेषता: पुणे जिल्ह्यात पशुपालन आणि दूध व्यवसाय विकसित झाला आहे, विशेषत: ग्रामीण भागात जसे की जुन्नर, इंदापूर, आणि मुळशी.
- डेअरी सहकारी संस्था: येथे अनेक डेअरी सहकारी संस्था आहेत ज्या मोठ्या प्रमाणात चारा उत्पादन आणि वितरण करतात. त्यामुळे येथे चाऱ्याची मोठी मागणी आहे आणि व्यवसायाची संधी मोठी आहे.
- सिंचन सुविधा: पुणे जिल्ह्यातील सिंचनाच्या सोयीमुळे चारा उत्पादनासाठी पाणी उपलब्ध आहे, ज्यामुळे चारा उत्पादकता उच्च राहते.
5. सातारा जिल्हा
- विशेषता: सातारा हा जिल्हा दुग्धव्यवसायासाठी प्रसिद्ध आहे. येथे पशुपालनाचे प्रमाण खूप जास्त आहे, ज्यामुळे घासणीची सतत मागणी असते.
- चारा उत्पादन: साताऱ्यात मका आणि गहू घासणी म्हणून वापरले जातात. येथे डेअरी व्यवसाय मोठ्या प्रमाणात चालतो, त्यामुळे चारा बनवण्याचा व्यवसाय फायद्याचा आहे.
6. कोल्हापूर जिल्हा
- विशेषता: कोल्हापूर हा दूध उद्योगासाठी प्रसिद्ध आहे, आणि त्यामुळे चारा उत्पादनाचा व्यवसाय येथे जोरात चालतो.
- प्रसिद्ध सहकारी दूध संघटना: कोल्हापूरातील गोकुळ दूध संघटना आणि इतर डेअरी सहकारी संघटनांमुळे पशुधन धारकांची संख्या खूप मोठी आहे. त्यामुळे येथे चाऱ्याची मागणी जास्त असते.
- घासणी उत्पादन: येथील शेतकरी ज्वारी, मका, आणि अन्य चारा पिके घेतात.
7. औरंगाबाद जिल्हा
- विशेषता: मराठवाड्यातील औरंगाबाद जिल्ह्यात दुग्धव्यवसायासह पशुपालन व्यवसाय विकसित झाला आहे, ज्यामुळे चाऱ्याची मागणी कायम राहते.
- उत्पादनाची क्षमता: इथे विविध प्रकारचे चारा पिके घेतली जातात, ज्यामुळे चारा उत्पादनात जिल्हा आघाडीवर आहे.
8. नंदुरबार जिल्हा
- विशेषता: हा जिल्हा आदिवासी भाग असून येथे पशुपालन हे महत्त्वाचे व्यवसाय आहे. त्यामुळे घासणीच्या मागणीत मोठी वाढ होत आहे.
- कृषी आणि पशुपालन: येथे चारा उत्पादन करणारे लहान आणि मध्यम शेतकरी मोठ्या प्रमाणात आहेत.
9. जळगाव जिल्हा
- विशेषता: जळगाव हा मुख्यतः केळीच्या उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहे, पण पशुपालन आणि डेअरी व्यवसायामुळे चाऱ्याची गरज येथेही वाढली आहे.
- घासणी पिके: इथे घासणीसाठी मोठ्या प्रमाणात नेपियर घास आणि मक्का घेतले जातात.
निष्कर्ष:
महाराष्ट्रात अहमदनगर, सोलापूर, पुणे, नाशिक, आणि कोल्हापूर हे जिल्हे घासणी उत्पादन व्यवसायासाठी सर्वात जास्त प्रसिद्ध आहेत. हे जिल्हे डेअरी उद्योग, पशुपालन, आणि कृषी व्यवसायात आघाडीवर असल्याने चारा उत्पादन आणि विक्रीच्या संधी येथे भरपूर आहेत. घासणी बनवण्याचा व्यवसाय या भागात नक्कीच फायद्याचा ठरू शकतो, कारण पशुपालन आणि दुग्धव्यवसायाला सतत चाऱ्याची गरज असते.
घासणी बनवण्याचा व्यवसाय सुरू केल्यानंतर कामाच्या प्रमाणानुसार आणि वापरणाऱ्या तंत्रज्ञानावर अवलंबून मजुरांची आवश्यकता असते. जर तुम्ही लहान किंवा मध्यम स्वरूपाचा व्यवसाय सुरू करत असाल, तर मजुरांची संख्या कमी असू शकते, परंतु जर मोठ्या प्रमाणात उत्पादन करत असाल, तर अधिक मजुरांची आवश्यकता भासू शकते. मजुरांच्या शैक्षणिक पात्रतेसाठी फार मोठ्या शिक्षणाची गरज नसली तरी काही कामांसाठी विशिष्ट कौशल्ये आवश्यक असतात.
1. मजुरांची संख्या
- लहान व्यवसाय:
- जर व्यवसाय लहान स्तरावर असेल, म्हणजेच मशीनरी आणि तंत्रज्ञानाचे प्रमाण कमी असेल, तर 4-6 मजुरांची आवश्यकता असू शकते.
- मध्यम स्तरावरील व्यवसाय:
- जर व्यवसाय थोड्या मोठ्या प्रमाणात असेल, म्हणजेच उत्पादन अधिक असेल आणि विविध प्रकारच्या मशीनचा वापर होत असेल, तर 10-15 मजुरांची आवश्यकता असेल.
- मोठ्या प्रमाणातील व्यवसाय:
- मोठ्या स्तरावर घासणी बनवण्याचा व्यवसाय चालवत असाल आणि विविध प्रकारची तंत्रज्ञान व मशीनरी वापरत असाल, तर 20-30 मजुरांची आवश्यकता लागू शकते.
2. कामाचे विभाजन आणि आवश्यक मजूर
घासणी बनवण्याच्या व्यवसायात विविध प्रकारची कामे असतात, त्यानुसार मजुरांची आवश्यकता वेगवेगळी असू शकते. त्यांचे काम आणि ते किती शिकलेले असावे याची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
1. कच्चा माल संकलन व साठवण (Raw Material Collection and Storage)
- कार्य: घासणीसाठी आवश्यक कच्चा माल जसे की मका, ज्वारी, बाजरी यांचे संकलन करणे आणि योग्य ठिकाणी साठवण करणे.
- मजूर: 2-3 मजूर
- शिक्षण: साधारणपणे मजुरांना फार शिक्षणाची आवश्यकता नसते. किमान 5वी ते 10वी शिकलेले असणे पुरेसे आहे.
2. मशीन ऑपरेटर (Machine Operators)
- कार्य: घासणी बनवण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या चाफ कटर, फॉरेज हार्वेस्टर, बॅलर मशीन आणि इतर उपकरणे चालवणे.
- मजूर: 2-4 मशीन ऑपरेटर
- शिक्षण: मशीन ऑपरेट करण्यासाठी, ऑपरेटर किमान 10वी पास किंवा ITI डिप्लोमा असलेले असावेत. मशीन ऑपरेशन आणि देखभाल करण्यासाठी त्यांना प्रशिक्षण आवश्यक असते.
3. पॅकिंग आणि साठवण व्यवस्थापक (Packing and Storage Workers)
- कार्य: तयार घासणीचे बंडल्स बनवणे, पॅकिंग करणे आणि योग्य ठिकाणी साठवून ठेवणे.
- मजूर: 3-5 मजूर
- शिक्षण: पॅकिंगच्या कामासाठी मजुरांना शारीरिक कष्टाची तयारी असावी लागते. शिक्षणाच्या बाबतीत किमान 5वी ते 8वी पुरेसे आहे.
4. वाहतूक आणि वितरण कर्मचारी (Transportation and Delivery Workers)
- कार्य: तयार घासणीचे वाहतूक आणि वितरण करणे.
- मजूर: 2-3 मजूर
- शिक्षण: वाहतूक करणारे कर्मचारी वाहन चालवण्याचे परवाना असलेले असावेत, आणि किमान 8वी ते 10वी शिक्षण पुरेसे आहे.
5. प्रशिक्षित तंत्रज्ञ (Skilled Technicians)
- कार्य: घासणी बनवणाऱ्या मशीनची दुरुस्ती आणि देखभाल करणे.
- मजूर: 1-2 तंत्रज्ञ
- शिक्षण: तंत्रज्ञांना किमान ITI डिप्लोमा किंवा ट्रेड सर्टिफिकेट असणे आवश्यक आहे.
6. गोडावून व्यवस्थापक (Warehouse Manager)
- कार्य: तयार घासणीची योग्य साठवण, साठा व्यवस्थापन, आणि वितरणाचे नियोजन करणे.
- मजूर: 1 व्यवस्थापक
- शिक्षण: व्यवस्थापकाला किमान 12वी पास किंवा स्नातक असणे आवश्यक आहे.Business Idea
3. मजुरांचे प्रशिक्षण
- मशीन ऑपरेटर आणि तंत्रज्ञ यांना मशीन ऑपरेशनसाठी आणि देखभालीसाठी विशेष प्रशिक्षण दिले जाते.
- अनुभव: अनेक वेळा, मजुरांना शैक्षणिक पात्रतेपेक्षा अनुभवावर भर दिला जातो, विशेषतः मशीन चालवण्याच्या आणि देखभाल करण्याच्या बाबतीत.
- शासकीय प्रशिक्षण कार्यक्रम: सरकारने ठरवलेले काही विशेष प्रशिक्षण कार्यक्रम उपलब्ध आहेत ज्यांच्या मदतीने मजुरांना मशीन ऑपरेशन आणि तांत्रिक कौशल्ये शिकवली जातात.
4. वेतन
- मजुरांचे वेतन त्यांच्या कामाच्या स्वरूपानुसार ठरवले जाते. सामान्य मजुरांचे वेतन साधारणतः ₹8,000 ते ₹15,000 प्रतिमहिना असू शकते.
- मशीन ऑपरेटर आणि तंत्रज्ञ यांचे वेतन थोडे अधिक असू शकते, ते साधारणतः ₹15,000 ते ₹25,000 प्रतिमहिना असते, कारण त्यांना विशेष कौशल्ये आणि अनुभवाची गरज असते.
निष्कर्ष:
घासणी बनवण्याच्या व्यवसायात कामाच्या प्रकारानुसार 10 ते 30 मजुरांची आवश्यकता असू शकते. त्यात काही मजूर कमी शिकलेले असू शकतात, तर मशीन ऑपरेटर आणि तांत्रिक कामांसाठी किमान 10वी ते ITI डिप्लोमा असलेले कामगार आवश्यक असतात. अनुभव आणि कौशल्यानुसार मजुरांचे प्रशिक्षण दिले जात असल्यास, व्यवसाय अधिक सुरळीतपणे चालतो.
घासणी (चारा) बनवण्याचा व्यवसाय करण्यासाठी विविध सरकारी योजनांअंतर्गत अनुदान उपलब्ध आहे. या अनुदानांचा उद्देश शेतकऱ्यांना आणि उद्योजकांना चारा उत्पादनात प्रोत्साहन देणे, पशुपालनाच्या क्षेत्राला बळकटी देणे आणि दुग्ध व्यवसायास चालना देणे हा आहे. महाराष्ट्रात आणि केंद्र सरकारच्या योजनांमध्ये विविध प्रकारचे अनुदान आणि कर्जसुविधा उपलब्ध आहेत.
1. राष्ट्रीय कृषी विकास योजना (RKVY – Rashtriya Krishi Vikas Yojana)
- उद्देश: कृषी उत्पादन वाढवणे, शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ करणे आणि पशुपालनाला बळकटी देणे.
- घासणी उत्पादनासाठी अनुदान:
- या योजनेच्या अंतर्गत घासणी उत्पादन आणि प्रोसेसिंग यंत्रणेवर अनुदान दिले जाते.
- चारा पिके घेतल्यास आणि त्यासाठी आवश्यक तंत्रज्ञान वापरल्यास अनुदान मिळते.
- 50% ते 60% पर्यंत अनुदान मिळू शकते, विशेषतः मशीनरी खरेदीवर.
2. राष्ट्रीय पशुधन मिशन (National Livestock Mission – NLM)
- उद्देश: पशुधनाच्या उत्पादनक्षमतेत वाढ करणे आणि त्यासाठी आवश्यक चाऱ्याची सुविधा पुरवणे.
- घासणी उत्पादनासाठी अनुदान:
- चारा उत्पादनाचे प्रशिक्षण, तंत्रज्ञान वापर, आणि संसाधनांच्या खरेदीवर अनुदान मिळते.
- चारा उत्पादनासाठी 40% ते 50% अनुदान उपलब्ध आहे, विशेषतः शेतकऱ्यांसाठी.
- घासणी साठवण सुविधा उभारण्यासाठीही अनुदान दिले जाते, जसे की सायलो किंवा चारा गोदाम.
3. प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग उन्नयन योजना (PM-FME Scheme)
- उद्देश: सूक्ष्म आणि लघु उद्योगांना आर्थिक साहाय्य आणि तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने उद्योग उभारणे.
- घासणी उत्पादनासाठी:
- जर तुम्ही सूक्ष्म किंवा लघु उद्योग म्हणून घासणी बनवण्याचा व्यवसाय करत असाल, तर या योजनेअंतर्गत 35% पर्यंत कॅपिटल सबसिडी मिळू शकते.
- यामध्ये मशीनरी आणि उपकरणांच्या खरेदीवर अनुदान मिळते.
4. महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी योजना (MGNREGA)
- उद्देश: ग्रामीण भागात रोजगार उपलब्ध करणे.
- चारा उत्पादनासाठी:
- या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना चारा उत्पादनासाठी कामगार उपलब्ध करून दिले जातात. कामगारांचा काही खर्च सरकारकडून केला जातो.
- जर घासणी बनवण्यासाठी श्रमिकांची गरज असेल, तर MGNREGA अंतर्गत श्रमिकांचे वेतन सरकार भरते, ज्यामुळे व्यवसायाचे खर्च कमी होतात.
5. महाराष्ट्र राज्यातील शासकीय अनुदाने (Maharashtra State Government Schemes)
महाराष्ट्रात विशेषतः घासणी उत्पादनासाठी काही खास योजनांद्वारे शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत केली जाते:
- कृषि विभाग अनुदान:
- महाराष्ट्रातील कृषि विभागामार्फत घासणीसाठी विशिष्ट पिकांच्या लागवडीवर अनुदान दिले जाते, विशेषतः नेपियर घास, मक्का, ज्वारी यांसारख्या चारा पिकांवर.
- 50% ते 75% पर्यंत अनुदान चारा उत्पादनासाठी लागणाऱ्या बियाण्यांवर, खते, तंत्रज्ञान आणि सिंचन साधनांवर दिले जाते.
- पशुपालन विभाग अनुदान:
- महाराष्ट्रातील पशुपालन विभागामार्फत पशुपालकांना चारा उत्पादनासाठी मदत केली जाते. यामध्ये विशेषतः चारा साठवण सुविधा, चारा कटाई मशीन, आणि इतर संसाधनांवर अनुदान दिले जाते.
- सायलो, चारा गोदामे आणि इतर साठवण सुविधांच्या बांधकामासाठी अनुदान दिले जाते.
6. प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी (PM-KISAN)
- उद्देश: शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत करणे.
- या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना दरवर्षी ₹6,000 ची आर्थिक मदत दिली जाते, जी चारा उत्पादनासाठीही वापरली जाऊ शकते.
7. कर्ज आणि वित्तीय सहाय्य
- नाबार्ड (NABARD) कर्ज योजना:
- नाबार्डमार्फत शेतकऱ्यांना आणि उद्योजकांना घासणी उत्पादन व्यवसायासाठी कमी व्याजदरात कर्ज दिले जाते. हे कर्ज घासणी बनवण्यासाठी आवश्यक यंत्रसामग्री खरेदी, उत्पादन आणि साठवण व्यवस्थेसाठी वापरले जाऊ शकते.
- सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग कर्ज योजना (MSME Loans):
- जर तुम्ही घासणी बनवण्याचा व्यवसाय सूक्ष्म, लघु किंवा मध्यम उद्योग म्हणून नोंदवला असेल, तर MSME अंतर्गत कर्ज योजना उपलब्ध आहेत. यामध्ये कमी व्याजदरात कर्ज, सबसिडी आणि विविध वित्तीय मदत मिळते.
8. इतर शासकीय योजना
- कृषी यंत्रसामग्रीवर अनुदान: घासणी बनवण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या विविध यंत्रसामग्री जसे की चाफ कटर, फॉरेज हार्वेस्टर, आणि सायलो यंत्रसामग्रीवर शासकीय अनुदान दिले जाते. यावर किमान 25% ते 40% अनुदान मिळू शकते.
निष्कर्ष:
घासणी बनवण्याचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी केंद्र आणि राज्य सरकारच्या विविध योजनांद्वारे अनुदान मिळू शकते. यामध्ये राष्ट्रीय कृषी विकास योजना (RKVY), राष्ट्रीय पशुधन मिशन (NLM), PM-FME योजना आणि महाराष्ट्र राज्यातील कृषि आणि पशुपालन विभागांच्या योजनांचा समावेश आहे. अनुदानासोबतच कर्जसुविधा आणि वित्तीय सहाय्य उपलब्ध आहे, जे घासणी बनवण्याच्या व्यवसायाला अधिक फायदा मिळवून देऊ शकतात.Business Idea
